تجارت الکترونیک و مزایای آن برای درامد و سازمانها
مقدمه:
بی شک، بهره گیری از فناوری اطلاعات یکی از حلقه های لازم برای افزایش کارایی تجاری در اقتصاد ملی است. امروزه استفـاده از اینترنت و کسب و کـارهـای حاصل از این فنـاوری توسط شرکت ها، به وسیله ای برای کسب مزیت رقابتی در کسب و کارها تبدیل شده است. تحولات جدید قرن بیست و یکم و جهانی شدن بازار و به دنبال آن، بروز شیوه های جدید تجارت و بازاریابی که تحت تاثیر پیشرفت سریع و همه جانبه علم و فناوری به وجود آمده و بسیاری از اقتصاددانان، متخصصان و آینده نگران را بر این باور داشته که در سال های اخیر انقلابی شبیه انقلاب صنعتی به وقوع پیوسته است. این انقلاب، جهان را وارد عصر اطلاعات کرده و بسیاری از جنبه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حیات بشری را دستخوش تحولی عمیق ساخته و با بهره گیری از فناوری هـای نوین، به سطـحی جدید و غیرقـابل تصـور از پویایی و تغییرپذیری دست یافته است. امروزه حضور در بازارهای جهانی به کمک شیوه های موفق و کارآمد که خود، نمایی از توانمندی اقتصادی کشورها را به تصویر می کشد، از جمله ضرورت های تطبیق با نظام بین المللی کنونی به لحاظ پیشرفت هـای حاصـله در عرصه های اقتصادی و صنعتی آن است. یکی از ابعاد عصر اطلاعات، تغییرات عمیقی است که در روابط اقتصادی بین افراد، شرکت ها و دولت ها به وجود آمده، به طوری که پدیده ی جدیدی به نام کسب و کار الکترونیک و تجارت الکترونیک را مطرح ساخته و بسیاری از مفاهیم، اصول و تئوری های اقتصادی را دگرگون کرده است؛ تاجایی که واژه ی «اقتصاد مبتنی بر اینترنت» کم کم جایگزین واژه ی «اقتصاد سنتی» شده است. اینترنت عرصه ی نوینی را برای نشر، تبادل و ارائه اطلاعات، فراروی بشر قرار داده است که از بسیاری جهات یک انقلاب عمیق محسوب می شود. انقلاب بدان مفهوم که به تدریج بنیادهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و تکنولوژیکی جوامع را دگرگون می کند. یکی از ویژگی های مهم استفاده از این فناوری، روان سازی روش های فعالیت و در نتیجه کاهش هزینه ها است. بدون تردید، بهره گیری خردمندانه از فناوری تجارت الکترونیک می تواند ما را در بهبود کارایی تجاری و حضور فعال تر در عرصه تجارت جهانی یاری داده و به تقویت جایگاه کشور در بازارهای منطقه ای و جهانی کمک کند. در این مقاله ضمن مروری بر مفهوم تجارت الکترونیک، سعی شده است با شناسایی موانع رشد و توسعه این مفاهیم در ایران، راهی برای شناخت راه کارهای مناسب جهت بهبود روند توسعه این پدیده نوپا در کشور گشوده شود.
تجارت الکترونیک:
تجارت الکترونیک شامل خرید و فروش، بازاریابی و خدمت رسانی برای محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق اینترنت و سایر شبکه ها است. تجارت الکترونیک یکی از ابعاد کسب و کار الکترونیک است امروزه برای اغلب شرکت ها، تجارت الکترونیک چیزی بیش از خرید و فروش آنلاین محصولات است. تجارت الکترونیک در حال تغییر دادن شکل رقابت، سرعت اقدامات، جریان تعاملات، محصولات و پرداخت توسط مشتریان به شرکت ها و از شرکت ها به تامین کنندگان می باشد.تجارت الکترونیک در صف مقدم تحولاتی قرار گرفته که شیوه انجام فعالیت های بازرگانی را تغییر می دهد و انقلاب صنعتی قرن بیست و یکم نامیده می شود که با پیدایش اینترنت به سرعت رو به پیشرفت و گسترش نهاده است. در تجارت الکترونیک، اطلاعات و خدمات به کمک شبکه های کامپیوتری خرید و فروش و یا تبادل می شود. خریـد و فروش می تواند عمده یا خرد، کالای فیزیکی یا غیرفیزیکی مانند کتاب یا نرم افزار ارائه سرویس های گوناگون به خریداران مانند مشاوره پزشکی یا حقوقی و دیگر مواد بازرگانی مانند مناقصه ها و مزایده ها و یا خرید و فروش اطلاعات بین سازمان ها، سازمان ها با افراد یا بین افراد باشد.برای تجارت الکترونیک تعاریف گوناگونی ارائه شده است که اغلب آنها مبتنی بر تجربه های گذشته در استفاده از تجارت الکترونیک بوده است.
مزیت های تجارت الکترونیک:
۱- رشد تجارت، فروش، درآمد و سرمایه گذاری افزایش می یابد.
۲-انعقاد قراردادهای چند جانبه تجاری، صنعتی و اقتصادی سهل تر می شود.
۳- استفاده از تجارت الکترونیک می تواند کشورها را تا حد زیادی از قراردادهای دوجانبه بی نیاز و امکان انعقاد قراردادهای چندجانبه را فرآهم کند. این امر، علاوه بر اینکه پایداری و ثبات خاصی را به قراردادها و موافقت نامه های منعقد شده می بخشد، موجب کاهش هزینه ها و مخارج زائدی خواهد شد که در قراردادهای دوجانبه یا تک به تک کشورهای جهان صرف می شود.
۴-استفاده از تجارت الکترونیکی زمینه را برای شناسایی صحیح و واقعی مزیت های نسبی فرآهم می آورد. ایران در شمار کشورهای دارای منابع وذخایر فراوان و کم نظیر است. ذخایر عظیم نفت و گاز و معادن آهن، روی، مس، آلومینیوم و اراضی وسیع و حاصل خیز، سواحل طولانی، مناطق دریایی سرشار از آبزیان، ظرفیت های بالقـوه گردشگری ، نیروی انسانی ارزان و بسیاری دیگر از این قبیل، نعمت هایی هستند که در کشور ما وجود دارد. شناخت صحیح آنها براساس مزیت های موجود در هر کدام و اولویت پرداختن به آنها می تواند اقتصاد کشور را به سوی رونق و رشد همه جانبه سوق دهد.
۵-تجارت الکترونیک پس از مشخص کردن مزیت های نسبی کشور موجب می شود، سرمایه گذاران خارجی با رغبت بیشتری در کشور سرمایه گذاری کنند.
۶-استفاده از تجارت الکترونیک، فضای مناسبی را برای گسترش روابط اقتصادی با دیگر کشورها به وجود می آورد و به تدریج، زمینه گسترش مناسبات سیاسی را فرآهم می سازد؛ روابطی که شاید به دلیل پیوندهای بازرگانی، به شکلی عقلایی تر و اصولی تر برقرار شوند، زیرا منافع اقتصادی کشورها ایجاب می کند به لحاظ سیاسی نیز روابط نزدیک تر، صمیمانه تر و برابرتر را با یکدیگر آغاز کنند.
۷-سطح رفاه جامعه ارتقاء می یابد.
۸-فرصت های تجاری جدیدی برای صنایع و بنگاه های بازرگانی در اثر رفع تبعیضات و تحصیل امتیازات تجاری حاصل از مذاکرات بین دولت ها، به وجود می آید.
۹-استفاده از تجارت الکترونیک، به افزایش بهره گیری از منابع و تسریع رشد اقتصادی و توسعه ی پایدار منجر خواهد شد.
۱۰-نوآوری در محصول از دیگر مزایای مهم تجارت الکترونیک و به معنی ایجاد و یا تحصیل روش های نوین در ارائه محصولات و خدمات جدید است که با روش های سنتی امکان پذیر نبوده است.
۱۱-از اتلاف وقت و کاهش ترددهای بی مورد جلوگیری به عمل می آید.
۱۲-ورود به بازارهای فرا منطقه ای در راستای نیل به بازاریابی جهانی ممکن می شود.
۱۳-منجر به حذف واسطه ها و دلالان می شود.
مدل های تجارت الکترونیک:
۱-کسب و کار با مصرف کننده (B2C):
در این مدل تجارت الکترونیک، در یک طرف سازمان واقع شده است و در طرف دیگر افراد یا همان مشتریان قرار دارند. از این مـدل با عنوان ارائه مجموعه خدمات بازاریابی و ترخیص کالا و خدمت به-طور مستقیم برای مشتریان نیز یاد شده است. این مدل شامل تمام مبادلات و تراکنش هـا بین شرکت ها و مشتریان می شود. به عبارتی ساده تر به مجموعه تراکنش های خرده فروشی با خریداران انفرادی، B2C می گویند. ارائه خدمات دولتی به مشتریان و مصرف کنندگان نیز در این طبقه قرار می گیرد. در این شکل تجارت الکترونیک، کسب و کارها باید بازارهای الکترونیکی فعال را برای فروش محصولات و خدمات به مصرف کننده توسعه دهند. برای مثال، بسیاری از شرکت ها وب سایت های تجارت الکترونیکی را ارائه می کنند که در آنها فروشگاه های مجازی و کاتالوگ های چند رسانه ای، پردازش سفارش، سیستم پرداخت الکترونیکی مطمئن و پشتیبانی آنلاین مشتری دیده می شود.
۲-کسبب و کار با کسب و کار (B2B):
این مدل به مدل بنگاه با بنگاه نیز معرف است. در این مدل هم فروشنده و هم خریدار، شرکت ها و بنگاه های کسب و کاری هستند. این مدل شامل تراکنش سیستم های اطلاعاتی بین سازمانی و تراکنش های بازار الکترونیک می باشد . این مدل می تواند تمامی فعالیت های خرید و تدارکات، مدیریت تامین کنندگان، مدیریت موجودی، مدیریت کانال توزیع، فعالیت های فروش، مدیریت پرداخت و خدمات پشتیبانی را تحت پوشش قرار دهد. ارائه خدملت دولتی به بنگاه ها و یا ارائه مجموعه خدمات از یک بنگاه به دولت یا نهادهـای رسمی نیز در این طبقه قـرار می گیرد. این دسته از تجارت الکترونیک شامل هم بازارهای الکترونیکی کسب و کار و هم پیوندهای مستقیم بازار بین کسب و کارها است. برای مثال، شرکت های زیادی وب سایت های کاتالوگ تجارت الکترونیکی مطمئن اینترنتی یا اکسترانتی را به مشتریان و تامین کنندگان کسب و کار خود ارائه می کنند. همچنین درگاه های تجارت الکترونیک کسب و کار با کسب و کار بسیار مهم هستند، زیرا بازارهای مبادله و حراجی برای کسب و کار را ایجاد می کنند.
۳-مصرف کننده با مصرف کننده (C2C):
در این مدل، در هر دو طرف به عنوان خریدار و فروشنده خـود افـراد، قرار می گیرند و شامل تمامی مبادلات بین مصرف کنندگان است. مثلا فروش ماشین آلات، تبلیغات خدمات شخصی در اینترنت و فروش دانش و مهارت از مدل های تجارت الکترونیک مصرف کننده با مصرف کننده است. تبلیغات شخصی الکترونیکی محصولات یا خدمات برای خرید و فروش توسط مصرف کنندگان در سایت های روزنامه الکترونیکی، درگاه های تجارت الکترونیک مصرف-کننده یا وب سایت های شخصی نیز یکی از شکل های مهم تجارت الکترونیک C2C است.
نتیجه گیری:
کسب و کار الکترونیک و تجارت الکترونیک از نمودهای عینی انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات در عرصه اقتصاد هستند. استفاده از این فناوری ها صرف نظر از تمامی برتری ها هنوز دارای نقاط ضعفی در زمینه های مختلف و در نقـاط مختلف جهـان است. توانـایی دسترسی به رایانه های شخصی و سرعت پایین نقل و انتقال اطلاعات بر روی بستر اینترنت، امکان دست یابی به پایگاه اینترنتی را با مشکلاتی روبه رو می سازد. با این وجود و نظر به گسترش سریع کسب و کارهای الکترونیک و تجارت الکترونیک در جهان و گریزناپذیر بودن استفاده از آن ها، و نقش این گونه فناوری های نوین در حفظ، تقویت و توسعه موقعیت رقابتی بنگاه ها و کشور در منطقه و جهان و صرفه جویی های ناشی از اجرا و به کارگیری آنها، لازم است جهت اجرا و پیاده سازی گسترده و همچنین رفع موانع موجود در راه بکارگیری آنها اقدام برنامه ریزی دقیق، منسجم و راهبردی در سطح خرد و کلان و همچنین برای دوره های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در کشور شود.
کلام آخر:
علاقه‌مندان به حوزه الکترونیک از طریق این لینک می‌توانند در دوره الکترونیک مجموعه ما شرکت و مدرک معتبر بین المللی دریافت کنند.