قالی بافی چیست و نکات مربوط به آن
قالی بافی چیست؟
هنر قالی یا فرش بافی یکی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین صنایع دستی کشور به حساب می‌آید. باید گفت که بیشتر شهرهای ایران از جمله اصفهان، کرمان، تبریز، کاشان و شیراز، در حوزه بافتن قالی و طرح‌های آن، سبک خاص خود را دارند. مسئله‌ای که به جرئت میتوان به آن اشاره کرد، ارزش بسیار بالای مادی و غیرمادی این هنر است. تمامی قالی‌ها به صورت دستباف تهیه می‌شوند و گاهی ساخت یک قالی کوچک، حداقل چند ماه زمان می‌برد.
در حال حاضر، قالی‌ها ابعاد مختلفی دارند؛ از خیلی کوچک گرفته تا تقریباً بزرگ که بتوان با آن، کف یک اتاق کوچک را پوشاند. همچنین بعضی قالی‌ها به صورت تزئینی ساخته می‌شوند و میتوان آنها را قاب کرده و به دیوار متصل کرد.
نکات کلیدی بافت فرش:
قاعدتا در حین بافت هر فرشی ممکن است مشکلاتی به وجود بیاید اما با رعایت کردن برخی نکات مهم و کلیدی میتوان به کیفیتی قابل قبول دست یافت؛ در عین حال در نظر نداشتن این نکات میتواند منجر به صدمات غیر قابل جبرانی به فرش شود بطوریکه قابل ارائه نباشد.
از اولین نکات قابل توجه در بافت فرش ، وجود دار قالی سالم و بی عیب و نقص است.
قبل از انجام چله کشی ، دار فرش باید کاملا مورد بررسی قرار داده شود تا علاوه بر اطمینان از سالم بودن آن ، مشخص شود سردار و زیردار موازی اند و کاملاً عمود بر راست روها هستند و همچنین دارای هیچ گونه برآمدگی زائدی نیست. بعد از چک کردن دار قالی نوبت به انجام یک چله کشی صحیح و یکدست میرسد که در کیفیت نهایی فرش نیز بسیار اهمیت دارد. معمولاً نخی که بعنوان نخ چله استفاده میشود از جنس پنبه و به رنگ سفید میباشد البته در بعضی مناطق به خصوص بین عشایر استفاده از پشم نیز رواج دارد و گاهی هم به ندرت از نخ ابریشم به عنوان نخ چله استفاده می شود.
مهمترین نکات چله کشی در بافت فرش:
-یکی از مهم ترین نکات در عمل چله کشی ، توجه به این نکته است که باید کاملاً در وسط دار و به صورتی که دو طرف متقارن باشند انجام شود تا سنگینی چله ها به یک سمت منتقل نشود.
-کشش نخ های تار در تمام عرض دار باید به صورت یکنواخت و مساوی باشد برای این منظور پیشنهاد میدهیم چله کشی را در یک زمان مشخص و پی در پی انجام دهید تا بین آن وقفه نیفتد.
-از آنجاییکه فاصله بین تارها معمولاً به اندازه قطر چله مصرفی میباشد ، دقت کنید تا در هر یک سانتی متر بین ۴ تا ۵ تار به طور معمول کشیده شود.
-عمل چله کشی نباید با کشش زیاد انجام شود بلکه برای کیفیت بهتر باید چله کشی با کششی متوسط و متناسب صورت گیرد ، به همین علت بهتر است اگر تجربه کافی در این زمینه ندارید آن را به یک متخصص بسپارید.
-نکته مهم دیگر در چله کشی دقت در بررسی زوج بودن تعداد تارهای کشیده شده می باشد ، در صورت صحیح انجام دادن این عمل ، اگر نخ چله را در ابتدا از زیر زهوار پایین عبور داده باشید در انتها باید نخ چله را از روی زهوار پایین عبور دهید تا چله ها به صورت زوج یا جفت باشند.
بعد از مرحله چله کشی نوبت به کوجی بندی میباشد ، بطور خلاصه این عمل در واقع همان هاف گذاریست که با عبور چند رشته نخ پود برای صاف و منظم نمودن چله‌ها و استحکام آن ، انجام میشود. بعد از کوجی بندی و هاف گذاری باید انجام زنجیره بافی یا به اصطلاح سیردماق شروع شود که این کار باعث میشود هنگام استفاده از قالی ، ابتدا و انتهای فرش از هم گسیخته و پاره نشود.
یکی از مهمترین عوامل موفقیت در انجام یک بافت خوب ، دقت در کشیدن پود نازک است بطوریکه بهتر است قبل از حصول اطمینان در مورد این مساله به هیچ عنوان بافت را شروع نکنید. یادتان باشد کیفیت بافت هر فرش بیشتر از هر چیز مربوط به کیفیت کشیدن پود نازک آن میباشد.
نکته حائز اهمیت در انجام تمامی مراحلی که توضیح داده شد این است که انجام آنها تخصص و مهارت لازم و کافی میطلبد بنابراین اگر میخواهید کیفیت نهایی فرش بالا باشد بهتر است در صورت لزوم این مراحل توسط افراد خبره انجام گیرد.
کنترل دقیق ارتفاع فرش:
به منظور جلوگیری از مشکلات و عیوبی که ممکن است در اثر عدم کنترل ابعاد بوجود آید بهتر است بصورت مرتب ، هر چند رج یک بار ، ارتفاع بافت متناسب با رجشمار محاسبه شده و سپس در بافت چک شود ، اگر از همان ابتدا ارتفاع فرش تنظیم شود از بروز مشکلات زیادی جلوگیری خواهد شد. با وجود این باز هم ممکن است در حین بافت با مشکلاتی از قبیل پایین زدگی یا بالا زدگی مواجه شوید که در ادامه راهکارهای مناسب توضیح داده میشود.
اگر در حین کار متوجه پایین زدگی بافت شدید باید به نکات زیر توجه کنید:
-احتمال این وجود دارد که دفه را بیش از حد و خیلی محکم کوبیده باشید ، به یاد داشته باشید که همواره باید میزان فشار مناسب برای استفاده از دفه را رعایت کنید.
-ممکن است فراموش کرده باشید پود کلفت و پود نازک را به صورت مرتب در هر رج ، استفاده نمایید.
-سفت کردن بیش از حد چله ها توسط پیچهای سردار و یا بازتر از حد استاندارد کشیده شدن آنها نیز ممکن است سبب ایجاد این مشکل شود.
گاهی نیز ممکن است در حین بافت فرش با مشکل بالا زدگی کار مواجه شوید که در این صورت نیز لازم است نکات زیر را بدانید:
– ممکن است دفه را آرام و کمتر از حد استاندارد کوبیده باشید.
-شل بودن چله ها نیز میتواند منجر به بالازدگی کار شود ، برای رفع این مشکل میتوانید آنها را از طریق پیچهای سردار و بطور یکنواخت سفت نمایید.
-اگر پود نازک را خیلی سفت و خشک کشیده باشید با هر میزان دفه زدن باز هم رج بعدی تا میزان کافی و استاندارد پایین نخواهد رفت و منجر به بالازدگی در بافت خواهد شد.
-زیاد بودن تراکم چله ها علت دیگری برای بالازدگی بافت خواهد بود.
نقشه خوانی یکی از مهارت‌های قالی بافی:
نقشه خوانی یکی از مهمترین مهارت‌های قالیبافی میباشد به‌گونه‌ای که برای طراحی هر نقشی بر روی دار قالی ، لازم است ابتدا بافنده تبحر کافی در زمینه نقشه خوانی در قالیبافی را داشته باشد تا بتواند از روی نقشه‌ای که به وی ارائه میشود آنچه خواسته شده را پیاده کند. همچنین یکی از مهمترین کارها در قالیبافی چله‌کشی میباشد که انجام این عملیات نیاز مبرمی به نقشه خوانی دارد.
کلام آخر:
اگر شما هم به دنبال یادگیری هنر زیبای قالی بافی هستید و علاقه دارید قالیبافی را یاد بگیرید فقط کافیه در دوره های قالیبافی ما شرکت کنید.